Zaliczki na poczet dywidendy w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością

Witam Cię serdecznie na moim blogu – Zoo w świecie spółek

Mój ostatni wpis rozpoczął serię wpisów poświęconych wspólnikom spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, ich prawom i obowiązkom. Do praw, które przysługują wspólnikom względem spółki zliczamy m.in. prawo do dywidendy.

Przepisy Kodeksu spółek handlowych przewidują możliwość wypłaty zaliczki na poczet przyszłej dywidendy. Jako ciekawostkę dodam, że w poprzednio obowiązującym Kodeksie handlowym taka możliwość nie została przewidziana. Zmiana, o której mówię miała na celu podniesienie atrakcyjności tej formy prowadzenia działalności jaką jest spółka z o.o.

Jeżeli jesteś wspólnikiem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, to musisz pamiętać o spełnieniu szeregu przesłanek, aby wypłata zaliczki na poczet dywidendy była możliwa. Jeżeli chcesz dowiedzieć się jakie to przesłanki, zapraszam do dalszej lektury 🙂

Decyzję o wypłacie zaliczki podejmuje zarząd spółki z o.o. w formie uchwały. W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością (w przeciwieństwie do spółki akcyjnej) wypłata zaliczki na poczet dywidendy nie wymaga uzyskania zgody rady nadzorczej. Musisz pamiętać, że warunkiem podjęcia decyzji o wypłacie zaliczki przez zarząd jest wyraźne upoważnienie w umowie spółki z o.o. Jeżeli umowa spółki nie przewiduje takiej możliwości, zarząd nie może dokonać wypłaty.

Warto zapamiętać, że w momencie podjęcia uchwały przez zarząd o wypłacie zaliczki na poczet dywidendy u wspólnika nie powstaje roszczenie o wypłatę tej zaliczki. W art. 195 § 1 ksh jest wyraźnie wskazane, że „spółka może wypłacić zaliczkę na poczet przewidywanej dywidendy”. Z tego przepisu nie wynika, że wspólnik ma prawo do wypłaty zaliczki.

Wspomniałem, że zaliczka na poczet dywidendy wymaga spełnienia konkretnych przesłanek (które muszą być spełnione łącznie):

• sprawozdanie za poprzedni rok obrotowy musi wykazywać zysk (chodzi tutaj oczywiście o zatwierdzone sprawozdanie);
• spółka z ograniczoną odpowiedzialnością musi posiadać środki wystarczające na wypłatę zaliczki.

Zgodnie z art. 231 § 2 ksh zatwierdzenie sprawozdania finansowego następuje na zwyczajnym zgromadzeniu wspólników. Art. 195 § 1 wprost wskazuje, że spółka może wypłacić zaliczkę na poczet przewidywanej dywidendy, jeżeli jej zatwierdzone sprawozdanie finansowe za poprzedni rok obrotowy wykazuje zysk. Zaliczka może stanowić najwyżej połowę zysku osiągniętego od końca poprzedniego roku obrotowego, powiększonego o kapitały rezerwowe utworzone z zysku, którymi w celu wypłaty zaliczek może dysponować zarząd, oraz pomniejszonego o niepokryte straty i udziały własne. Pierwotne brzmienie tego przepisu nie zakładało warunku, żeby sprawozdanie finansowe wykazywało zysk.

Dokonując literalnej wykładni art. 195 § 1 ksh możemy dojść do wniosku, że wypłata zaliczki na poczet dywidendy jest możliwa po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego za poprzedni rok obrotowy, a przed zakończeniem bieżącego roku obrotowego. W literaturze przedmiotu występuje też inny, całkowicie odmienny pogląd, zgodnie z którym przepis art. 195 § 1 ksh nie odnosi się do poprzedniego roku obrotowego w sensie kalendarzowym, ale do poprzedniego zamkniętego roku obrotowego. W myśl tego poglądu zaliczka będzie mogła zostać wypłacona na poczet dywidendy za poprzedni zakończony rok obrotowy.

Kolejną przesłanką wypłaty zaliczki na poczet dywidendy jest, tak jak wspominałem, fakt posiadania przez spółkę z o.o. środków w wysokości pozwalającej na dokonanie takiej transakcji. Wymóg posiadania przez spółkę wystarczającej ilości środków na wypłatę zaliczki wynika z art. 195 § 1 ksh, zgodnie z którym zaliczka może stanowić najwyżej połowę zysku osiągniętego od końca poprzedniego roku obrotowego, powiększonego o kapitały rezerwowe utworzone z zysku, którymi w celu wypłaty zaliczek może dysponować zarząd, oraz pomniejszonego o niepokryte straty i udziały własne.

Poza tym w przypadku, kiedy w danym roku obrotowym zaliczka na poczet przewidywanej dywidendy została wypłacona wspólnikom, ale spółka z o.o. odnotowała stratę, bądź osiągnęła zysk w wysokości mniejszej od wypłaconych zaliczek, wówczas wspólnicy zwracają zaliczki w:

• całości – w przypadku odnotowania straty;
• w części odpowiadającej wysokości przekraczającej zysk przypadający wspólnikowi za dany rok obrotowy – w przypadku osiągnięcia zysku w wysokości mniejszej od wypłaconych zaliczek na poczet przewidywanej dywidendy.

Zarząd spółki z ograniczoną odpowiedzialnością podejmując decyzję o wypłacie zaliczki (w formie uchwały) powinien uwzględnić prognozy co do wysokości kwoty, która finalnie będzie mogła zostać przeznaczona do podziału między wspólników. Kwota ta może zależeć od wysokości obligatoryjnych odpisów przewidzianych w ustawie oraz w umowie spółki z o.o.

W głowach niektórych z Was na pewno pojawia się pytanie, jak rozliczyć zaliczkę, kiedy po dokonaniu zamknięcia roku obrotowego i zatwierdzeniu sprawozdania dowiadujemy się, że spółka wbrew prognozom zarządu nie osiągnęła zysku, bądź osiągnęła go, ale w stopniu mniejszym od zakładanego. Jest to istotny problem, bowiem występują tutaj jednocześnie elementy kapitałowe oraz osobowe.

Element o charakterze osobowym występuje w art. 198 § 2 ksh w postaci odpowiedzialności wspólników (wobec spółki) za ubytek w majątku spółki, który jest wymagany do pełnego pokrycia kapitału zakładowego, a który powstał w rezultacie bezprawnie dokonanych wypłat. Wspólnicy w tym przypadku będą odpowiadać mimo tego, że sami nie uczestniczyli w dokonaniu wypłat (nie byli ich odbiorcami, ani sami nie decydowali o ich wypłacie). Z tą odpowiedzialnością mamy do czynienia w sytuacji, kiedy nie można ściągnąć bezprawnie dokonanych wypłat od ich odbiorców oraz od członków zarządu spółki z o.o.

Treść art. 198 § 2 ksh pokazuje, że w przypadku spółek z ograniczoną odpowiedzialnością mamy do czynienia z surowymi zasadami odpowiedzialności wspólników z tytułu bezprawnych wypłat. W przypadku spółek akcyjnych taka odpowiedzialność nie obejmuje akcjonariuszy, którzy nie otrzymali bezprawnej wypłaty, w związku z tym nie ponoszą odpowiedzialności wobec spółki. Co więcej zgodnie z art. 350 § 1 ksh akcjonariusze, którzy otrzymali jakiekolwiek bezprawne świadczenia od spółki, obowiązani są do ich zwrotu. Wyjątek stanowi przypadek otrzymania przez akcjonariusza w dobrej wierze udziału w zysku. Członkowie zarządu lub rady nadzorczej, którzy ponoszą odpowiedzialność za dokonanie nienależnych świadczeń, odpowiadają za ich zwrot solidarnie z odbiorcą świadczenia.

Wracając do spółek z ograniczoną odpowiedzialnością trzeba wskazać, że zaliczki wypłacone na poczet dywidendy podlegają zwrotowi w części nieznajdującej pokrycia w udziale, w kwocie, która została przeznaczona do podziału między wspólników w roku obrotowym, na poczet którego została wypłacona zaliczka.

Jeżeli zarząd spółki z o.o. dokona wypłaty zaliczek przy jednoczesnym spełnieniu przesłanek z art. 194 i 195 ksh (nawet, gdy prognozy co do ostatecznie osiągniętego zysku nie sprawdziły się), wówczas takie wypłaty nie mogą być traktowane jako bezprawne i w tym przypadku nie znajdzie zastosowania art. 198 ksh, odnoszący się do odpowiedzialności z tytułu bezprawnych wypłat.