Witam Cię serdecznie na moim blogu – Zoo w świecie spółek !
Dzisiaj i w kilku kolejnych wpisach opowiem o udziałach w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.
W kodeksie spółek handlowych termin „udział w spółce z o.o.” występuje w dwóch znaczeniach. Po pierwsze kodeks określa udział jako część kapitału zakładowego, po drugie jako prawo udziałowe wspólnika.
W przypadku udziału jako części kapitału zakładowego, należy przywołać treść art. 152 k.s.h, który stanowi, że kapitał zakładowy spółki dzieli się na udziały o równej bądź nierównej wartości nominalnej. Tworząc spółkę najpierw określamy wysokość wkładów, jakie wspólnicy zobowiązują się wnieść na pokrycie udziałów, a następnie ustalamy wysokość kapitału zakładowego, który stanowi sumę wartości nominalnej udziałów.
W tym znaczeniu udział jest wyrażoną w jednostkach pieniężnych wartością ekonomiczną, będącą częścią kapitału zakładowego, którą wspólnik zobowiązał się pokryć swoim wkładem. Wysokość kapitału zakładowego powinna wynosić co najmniej 5000 zł, a wartość nominalna udziału nie może być niższa niż 50 zł (o czym wspominałem tutaj). Umowa spółki powinna określać m.in. liczbę i wartość udziałów objętych przez poszczególnych wspólników w zamian za wniesione przez nich wkłady.
Przepisy dotyczące funkcjonowania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością dają możliwość dwojakiego ukształtowania struktury udziałowego uczestnictwa w spółce:
- W pierwszym wariancie wspólnik może mieć tylko jeden udział, a udziały poszczególnych wspólników mogą być nierówne. W systemie nierównych udziałów możliwe jest zbycie części swojego udziału – o ile umowa spółki dopuszcza możliwość rozporządzania częścią udziału. Udział można także podzielić pomiędzy spadkobierców zmarłego wspólnika, jeżeli umowa spółki nie wyłącza lub nie ogranicza takiego podziału. Jeżeli system nierównych udziałów zostanie przyjęty, ale jednocześnie umowa spółki nie będzie zawierać postanowień o możliwości zbycia części udziału lub o wyłączeniu, bądź ograniczeniu możliwości wstąpienia do spółki spadkobierców wspólnika, spowoduje to znaczne ograniczenia w obrocie udziałami i może doprowadzić do powstania spółki o charakterze zamkniętym.
- Drugi sposób umożliwia objęcie przez jednego wspólnika większej liczby udziałów, ale muszą one być równe i niepodzielne. W tym przypadku nie jest dopuszczalne zbycie części udziału.
To jak będzie wyglądała struktura udziałowa pozostawione jest woli wspólników, którą muszą wyrazić w procesie zawiązywania spółki, ponieważ taki zapis jest obligatoryjnym składnikiem umowy spółki. Sposób podziału kapitału zakładowego na udziały o równej bądź nierównej wartości stanowi element treści zgłoszenia spółki do sądu rejestrowego oraz podlega ujawnieniu w rejestrze przedsiębiorców.
Liczba czy też wielkość posiadanych udziałów (w przypadku nierównych udziałów), wyznacza zakres praw i obowiązków wspólnika w spółce, poprzez określenie ich stosunku do wysokości kapitału zakładowego. Wyjątkiem będzie sytuacja, kiedy to zakres praw i obowiązków wspólników nie będzie określany jako stosunek wartości udziałów do wysokości kapitału zakładowego, ale będzie określany przez stosunek udziałów wspólnika do wszystkich pozostałych udziałów w spółce. Mamy z nią do czynienia w wyniku umorzenia części udziałów w spółce z czystego zysku i pozostawienia kapitału zakładowego w niezmienionej wysokości.
Dysponowanie pewną częścią w kapitale zakładowym ma znaczenie dla określenia zakresu praw i obowiązków wspólnika, przede wszystkim w stosunkach wewnętrznych spółki. Zmodyfikowanie zakresu uprawnień i obowiązków wspólnika w stosunku do ogólnej reguły wyznaczania go przez liczbę i wartość posiadanych udziałów, jest możliwe poprzez odmienne ukształtowanie statusu wspólników, m.in. przez zastosowanie udziałów uprzywilejowanych, bądź przez powiązanie udziałów z obowiązkiem świadczeń niepieniężnych. Trzeba zwrócić uwagę, że udział jako część kapitału zakładowego stanowi wyznacznik statusu prawnego wspólnika i jest pojęciem nierozerwalnie związanym z udziałem rozumianym jako prawo udziałowe.
Koncentrując się na udziale jako prawie udziałowym, trzeba wyjść od samego pojęcia „prawa udziałowego”, które stanowi pojęcie nadrzędne w stosunku do poszczególnych uprawnień wspólnika wynikających z ustawy i umowy spółki. Udział w spółce stanowi pewien pakiet praw o zróżnicowanym charakterze, który został przyznany wspólnikowi i należy postrzegać go jako prawo podmiotowe wspólnika. Treść tego prawa jest wyznaczana przez uprawnienia członkowskie wspólnika wobec spółki i w tym znaczeniu udział zwykle rozumiany jest jako synonim członkostwa w spółce.
Udziały w spółce z o.o. są zbywalnymi i dziedzicznymi prawami majątkowymi, na które składają się poszczególne uprawnienia wspólnika. Zakres prawa udziałowego wyznaczają przepisy Kodeksu spółek handlowych i postanowienia umowy spółki. Jest to prawo o charakterze obligacyjno-organizacyjnym, decyduje o członkostwie i zakresie uczestnictwa w spółce.
Warto dodać, że prawo udziałowe może przysługiwać więcej niż jednemu podmiotowi. Dopuszcza się objęcie udziału w spółce wspólnością łączną lub wspólnością w częściach ułamkowych. Wspólność może obejmować jeden lub większą liczbę udziałów. Do powstania wspólności praw udziałowych może dojść z mocy prawa, np. przez spadkobranie, a także na skutek orzeczenia sądu lub w drodze czynności prawnej.
W przypadku każdego rodzaju współwłasności dla wykonywania wspólnego prawa udziałowego wymagane jest ustanowienie wspólnego przedstawiciela. Z reguły jest nim jeden z współuprawnionych z udziału, ale istnieje możliwość ustanowienia przedstawicielem osoby trzeciej. Wykonywanie praw przez wspólnego przedstawiciela przede wszystkim odnosi się do uprawnień korporacyjnych, m.in. prawa uczestnictwa w zgromadzeniu wspólników, prawa głosu na zgromadzeniu wspólników lub prawa kontroli spraw spółki. Jeżeli współuprawnieni wspólnicy nie wskażą wspólnego przedstawiciela, nie mają możliwości wykonywania praw w spółce. Oświadczenia spółki mogą być skutecznie kierowane wobec któregokolwiek z nich, ponadto ponoszą oni solidarną odpowiedzialność za świadczenia na rzecz spółki związane z udziałem.
Umowa spółki może ograniczyć, a nawet wyłączyć wstąpienie do spółki współmałżonka wspólnika, jeżeli udział lub udziały są objęte wspólnością majątkową małżeńską. Ograniczenia odnoszące się do współmałżonka mogą polegać m.in. na obowiązku uzyskania zgody części lub wszystkich pozostałych wspólników spółki na wstąpienie do spółki lub wymogu spełnienia określonych kwalifikacji. Umowne wyłączenie możliwości wstąpienia do spółki współmałżonka doprowadzi do sytuacji, w której objęcie lub nabycie udziałów przez jednego z małżonków będzie miało ten skutek, że tylko on będzie uważany za wspólnika spółki, pomimo że udziały wchodzą w skład majątku wspólnego małżonków.
W przypadku zniesienia wspólności majątkowej małżeńskiej i podziału majątku wspólnego małżonków, postanowienia umowy spółki będą wiązały sąd w zakresie decyzji co do podziału majątku wspólnego, w skład którego wchodzą udziały w spółce z o.o. Art. 1831 kodeksu spółek handlowych, który wprowadza możliwość umownego wyłączenia możliwości wstępowania do spółki współmałżonka wspólnika, nie reguluje kwestii wzajemnych rozliczeń między małżonkami i nie uzależnia skuteczności wyłączenia od zawarcia w umowie spółki postanowień co do spłaty małżonka pozbawionego możliwości wstąpienia.
Skoro jednak udziały w spółce stanowiły przedmiot majątku wspólnego małżonków, to w przypadku zniesienia wspólności ustawowej małżonek pozbawiony możliwości wstąpienia do spółki powinien zostać spłacony przez małżonka będącego wspólnikiem. Zasady spłaty powinny uwzględniać co najmniej księgową wartość udziałów w spółce.
W spółce z o.o. mogą występować różnego rodzaju udziały:
- udziały równe (równa wartość nominalna, niepodzielne) i nierówne (nierówna wartość nominalna, podzielne);
- udziały zwykłe i uprzywilejowane (co do prawa głosu, prawa do dywidendy, pierwszeństwa w objęciu nowych udziałów, sposobu uczestnictwa w podziale majątku w razie likwidacji, pierwszeństwa do umorzenia udziałów itp.);
- udziały gotówkowe (obejmowane za wkłady gotówkowe) i udziały aportowe (obejmowane w zamian za wnoszone aporty);
- udziały związane z obowiązkiem powtarzających się świadczeń niepieniężnych;
- udziały założycielskie i nowe udziały (utworzone w wyniku podwyższenia kapitału zakładowego).
Kolejny wpis będzie dotyczył kwestii rozporządzania udziałami.
