Struktura organizacyjna spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
Skoro w poprzednim wpisie zajmowałem się wyjaśnieniem czym jest spółka z o.o., to teraz wypada napisać parę słów wyjaśniających jak ona funkcjonuje.
Dzisiaj postaram się nieco przybliżyć strukturę organizacyjną spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.
Nie będzie to jednak szczegółowe rozbieranie poszczególnych elementów na czynniki pierwsze, stworzę jedynie pewien zarys, który będzie rozwijany w dalszych wpisach.
Spółka z o.o. z racji tego, że jest osobą prawną działa przez swoje organy. Odbywa się to w sposób i na warunkach określonych w ustawie, ale także na opartym na niej statucie spółki. Rolę takiego statutu pełni umowa spółki, która określa m.in. zasady organizacji i funkcjonowania spółki oraz prawa i obowiązku wspólników.
Na początku zajmijmy się kwestią zgromadzenia wspólników. Zgromadzenie jest organem, w skład którego, jak nazwa wskazuje wchodzą wszyscy wspólnicy spółki. Zasadą jest, że wspólnicy wyrażają swoją wolę (podejmują decyzje) przez podejmowanie uchwał na zgromadzeniu wspólników. Jednak istnieje także możliwość podjęcia uchwał przez wspólników bez odbycia się takiego zgromadzenia. Może się tak stać, jeżeli wszyscy wspólnicy wyrażą na piśmie zgodę na daną decyzję (postanowienie) albo wyrażą zgodę na głosowanie pisemne.
Organem, który obligatoryjnie należy powołać jest zarząd. Do kompetencji zarządu należy prowadzenie spraw i reprezentowanie spółki na zewnątrz. Członkowie zarządu mają prawo do prowadzenia spraw i reprezentowania spółki we wszystkich czynnościach sądowych i pozasądowych. W tym zakresie obowiązuje domniemanie kompetencji zarządu. Prawa zarządu do reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich. Co oznacza, że członek zarządu zawsze może skutecznie reprezentować spółkę wobec osób trzecich – we wszelkich czynnościach sądowych i pozasądowych. Musi jednak przestrzegać określonego sposobu reprezentacji, np. współdziałania z drugim członkiem zarządu. Takie ograniczenie prawa reprezentacji członka zarządu będzie skuteczne tylko w stosunkach wewnętrznych spółki – np. zakaz zawierania określonych umów przez danego członka zarządu. Naruszenie takiego zakazu nie wpłynie na ważność dokonanej czynności prawnej z osobą trzecią. Może jednak stanowić podstawę odpowiedzialności członka zarządu wobec spółki.
To, że do kompetencji zarządu należy prowadzenie spraw i reprezentowanie spółki, nie oznacza to że nie spotkamy się w tej kwestii z ograniczeniami. Otóż ograniczenia są i mogą wynikać z różnych źródeł 🙂 Po pierwsze ograniczenia ustawowe, wynikające wprost z przepisów, które we wskazanych sprawach wymagają podjęcia uchwały wspólników. Po drugie ograniczenia mogą wynikać z samej umowy spółki z o.o., w która w określonych sprawach przekazuje do kompetencji wspólników podejmowanie uchwał. Po trzecie możliwe jest wprowadzenie do umowy ograniczenia polegającego na uzyskaniu zgody rady nadzorczej na dokonanie określonych czynności.
Kodeks spółek handlowych nie nadaje wprost żadnych kompetencji do prowadzenia spraw i reprezentowania spółki radzie nadzorczej oraz komisji rewizyjnej. Teraz wyobraźmy sobie taką sytuację, że między spółką, a członkiem zarządu dochodzi do jakiegoś sporu lub obie strony chcą zawrzeć między sobą umowę. W tym przypadku uprawnienie do reprezentowanie spółki przez zarząd zostaje wyłączone. W takiej sytuacji spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany przez zgromadzenie wspólników w drodze uchwały. Czasami w spółce dochodzi także do sporu o uchylenie uchwały wspólników lub nawet o stwierdzenie jej nieważności. Wtedy spółkę reprezentuje pełnomocnik powołany uchwałą wspólników – a w sytuacji jego braku zarząd.
Dobrze, ale ktoś zapyta co w sytuacji, gdy dochodzi do działania w imieniu spółki ze skutkiem wobec osób trzecich? W tej sytuacji równolegle do ustawowej reprezentacji realizowanej przez zarząd, uprawnienia te mogą przysługiwać także przedstawicielom spółki. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być reprezentowana przez przedstawicieli ustawowych (zarząd) oraz pełnomocników powołanych przez zarząd, w szczególności prokurentów.
Powyżej skupiłem się na prowadzeniu spraw i reprezentowaniu spółki. A gdzie nadzór? Jak mawiają prawnicy „to zależy” 🙂 Nadzór w spółce z o.o. może zostać ukształtowany w sposób zróżnicowany. Może tutaj wystąpić kilka modeli. Pierwszy – zakłada bezpośrednią kontrolę działalności spółki sprawowaną przez wspólników. Art. 212 ksh przyznaje prawo indywidualnej kontroli każdemu wspólnikowi. Drugi – tzw. model nadzoru/kontroli pośredniej – zakłada powierzenie sprawowania nadzoru wyłącznie wyspecjalizowanemu organowi. W sytuacji przyjęcia tego modelu umowa spółki ustanawia radę nadzorczą albo komisję rewizyjną (albo oba te organy). Wyłączona zostaje możliwość bezpośredniej, indywidualnej kontroli przez wspólników. Trzeci model (mieszany) – zakłada występowanie bezpośredniej kontroli przez wspólników z jednoczesnym powołaniem rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, bądź obu tych organów.
Dodatkowo poza wyżej wskazanymi modelami nadzoru i kontroli (wewnętrznej), przewidziana jest kontrola zewnętrzna rachunkowości i działalności spółki z o.o. (o charakterze doraźnym) na podstawie przepisów art. 223-226 ksh. Wspólnik lub wspólnicy, którzy reprezentują co najmniej jedną dziesiątą kapitału zakładowego mogą żądać w celu, aby sąd rejestrowy wyznaczył podmiot uprawniony do badania sprawozdań finansowych pod kątem rachunkowości i działalności spółki.
W następnym wpisie zajmę się kwestią celu, w jakim może być utworzona spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.
∗∗∗
