Witam Cię serdecznie na moim blogu – Zoo w świecie spółek !
Dzisiaj trochę szerzej o kapitale zakładowym spółki z o.o.
Osobowość prawna spółek kapitałowych opiera się na dwóch podstawowych filarach, z których jednym z nich (obok wspólników) jest kapitał zakładowy. Zgodnie z przepisami kodeksu spółek handlowych jego minimalna wysokość powinna wynosić 5 tys. zł. Kapitał dzieli się na udziały o równej, bądź nierównej wartości nominalnej, które obejmowane są przez wspólników, przez co uzyskują oni członkostwo w spółce.
Ustawodawca przewidział dla spółek z ograniczoną odpowiedzialnością dwa reżimy udziałowe. Zgodnie z pierwszym udziały są równej wartości nominalnej oraz są niepodzielne. W tym przypadku wielkość reprezentacji kapitałowej wspólników jest zależna od ilości przysługujących im udziałów. W drugim reżimie wszyscy wspólnicy posiadają po jednym udziale, ale ich wartości nominalne mogą być różne. W tej sytuacji pozycja wspólnika będzie zależała od wartości posiadanego przez niego udziału. Reżim ten dopuszcza podział udziałów. Zbycie części udziału dokonuje się przez oderwanie pewnej wartości nominalnej oraz stworzenie nowego udziału, przysługującego nabywcy.
Poza nielicznymi przypadkami następstw umarzania udziałów bez zmiany wysokości kapitału zakładowego, iloczyn liczby udziałów i ich wartości nominalnej równy jest wartości nominalnej kapitału zakładowego. Utworzenie kapitału zakładowego powinno nastąpić w walucie polskiej.
W kontekście kapitału zakładowego obowiązuje zasada – formalnej stałości kapitału zakładowego. Zgodnie z tą zasadą pierwotne wnoszenie wkładów na kapitał zakładowy, a także późniejsze zmiany jego wysokości, podlegają rygorystycznym i sformalizowanym procedurom. Nie oznacza to jednak, że kapitał stanowi nienaruszalną rezerwę. Środki wniesione na pokrycie kapitału zakładowego mogą być wykorzystywane przez spółkę w toku jej działalności, a nawet zużywane. Przykładowo spółka przeznaczy środki wniesione na pokrycie udziałów w kapitale zakładowym, na opłacenie czynszu najmu, czy zakup samochodów osobowych. Należy pamiętać, aby nie doszło do sytuacji, w której zwraca się wspólnikom wniesione przez nich wkłady oraz aby formalna, ujmowana w bilansie wysokość kapitału zakładowego ulegała zmianie jedynie w wypadkach przewidzianych w ustawie, ewentualnie postanowieniach umowy spółki.
Aby chronić kapitał zakładowy, przepisy wprowadzają liczne zakazy, w śród nich możemy wymienić m.in.:
- zakaz zaliczania na poczet wkładu wspólnika wynagrodzenia za usługi świadczone na rzecz spółki prze jej powstawaniu oraz zakaz wypłacania takiego wynagrodzenia wspólnikowi ze środków, które zostały przeznaczone na pokrycie kapitału zakładowego,
- zakaz zwracania wspólnikom wkładów w czasie trwania spółki,
- zakaz dokonywania wypłat na rzecz wspólnika z majątku spółki potrzebnego dla pełnego pokrycia kapitału zakładowego,
- zakaz pobierania przez wspólników oprocentowania od wniesionych wkładów,
- zakaz obejmowania, nabywania i przyjmowania przez spółkę własnych udziałów (także przez spółkę zależną).
Funkcje kapitału zakładowego
Kapitał zakładowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością pełni różne funkcje, w śród nich wyróżniamy:
1) Funkcję ekonomiczną – odnosi się ona bezpośrednio do wartości ekonomicznej przedmiotów majątkowych , które zostały wniesione przez wspólników w celu pokrycia przysługującym im udziałów w kapitale zakładowym. Środki zgromadzone w kapitale zakładowym mogą być użyte w celu rozpoczęcia działalności spółki. Środki wniesione przez wspólników celem pokrycia kapitału zakładowego, wychodzą z ich majątku i pozostają do wyłącznej dyspozycji zarządu. Spółka może nimi dysponować, czyli przeznaczać np. na pokrycie bieżących należności.
2) Funkcję gwarancyjną – zgodnie z którą sformalizowane procedury wnoszenia wkładów na kapitał zakładowy, a także prawne gwarancje stałości tego funduszu, mają na celu utrzymanie w spółce składników majątkowych, których wartość nominalna będzie co najmniej równa wartości nominalnej kapitału zakładowego. Kapitał zakładowy powinien stanowić zabezpieczenie dla ewentualnych roszczeń wierzycieli spółki. Podkreślić trzeba, że realizacja powyższej funkcji ma jednak wymiar iluzoryczny ze względu na niską minimalną wysokość kapitału zakładowego (5 tys. zł) oraz możliwość wnoszenia na kapitał zakładowy wkładów niepieniężnych, które nie posiadają zdolności likwidacyjnej (np. know-how, show-how). Poza tym w trakcie działalności spółki przedmioty majątkowe, będące przedmiotami wkładów na kapitał zakładowy, mogą ulec zużycia lub deprecjacji, uniemożliwiając zaspokojenie wierzycieli spółki.
3) Funkcję bilansową – zgodnie z którą kapitał zakładowy jest zapisem po prawej stronie bilansu, czyli wartością ujętą po stronie pasywów w grupie kapitałów własnych. Po lewej stronie bilansu znajduje się wartość wkładów wniesionych przez wspólników, odpowiadających kapitałowi zakładowemu. Obie strony bilansu muszą się równoważyć, zgodnie z zasadą dwustronnej rachunkowości. W sytuacji, kiedy wartość wkładów wniesionych przez wspólnika będzie wyższa niż wartość nominalna obejmowanych udziałów, powstała w ten sposób nadwyżka powinna zostać ujęta w bilansie w kapitale zapasowym.
Pochodzenie kapitału zakładowego oraz zdolność aportowa
Podstawowym źródłem kapitału zakładowego są przedmioty majątkowe, wniesione przez wspólnika celem pokrycia objętych udziałów w kapitale zakładowym. Jeżeli spółka powstanie w wyniku dokonania procedur transformacyjnych, wysokość kapitału zakładowego będzie określona przy zawiązywaniu nowotworzonej lub przekształcanej spółki i pokryta ze składników majątkowych pochodzących z mienia spółek przejmowanych, dzielonych, względnie ze spółki przekształcanej.
W trakcie działalności spółki kapitał zakładowy może zostać podwyższony. Może to odbyć się w trojaki sposób:
- przez wniesienie nowych wkładów przez osoby trzecie oraz wspólników dotychczasowych w zamian za obejmowane udziały,
- przez przeniesienie środków z kapitału zapasowego lub funduszy rezerwowych i przyznanie wspólnikom nowych udziałów,
- przez zwolnienie spółki przez wierzyciela z obowiązku spłaty zobowiązania, w zamian za objęcie przez niego udziałów w kapitale zakładowym.
Zgodnie z przepisami, przedmiotem wkładów mogą być pieniądze, bądź prawa posiadające zdolność aportową. Przedmiotem wkładów do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie mogą być prawa niezbywalne, usługi świadczone przez wspólnika na rzecz spółki, wierzytelności wspólnika wobec spółki z tytułu wynagrodzenia za usługi świadczone przy jej zawiązywaniu. Przedmiot wkładów niepieniężnych (aportów) mogą stanowić prawa, które spełniają łącznie niżej wymienione cechy:
- zbywalność,
- przydatność dla spółki,
- możliwość wycenienia i ujęcia w bilansie.
W sytuacji, kiedy kapitał zakładowy w całości jest pokrywany aportami, przynajmniej jeden z nich musi mieć tzw. zdolność likwidacyjną, czyli posiadać realną wartość dla wierzycieli spółki. Wyklucza to pokrycie w całości kapitału zakładowego prawem do korzystania z nieujawnionych publicznie wiadomości i doświadczeń o charakterze technicznym (know-how). Do dopuszczalnych wkładów niepieniężnych można zaliczyć m.in.:
- prawo własności,
- prawo użytkowania wieczystego,
- zbywalne prawa na dobrach niematerialnych (zbywalne prawa autorskie i majątkowe prawa własności przemysłowej),
- przedsiębiorstwo w przedmiotowym znaczeniu,
- wierzytelności wspólnika wobec osób trzecich,
- jednostki uczestnictwa w podmiotach trzecich (udziały),
- właścicielskie papiery wartościowe (akcje),
- ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej,
- know-how.
Przedmiotem wkładu nie mogą z kolei być m.in.:
- użytkowanie,
- prawa wynikające z umów najmu, dzierżawy, leasingu,
- prawo dożywocia,
- spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego,
- przedmioty wyłączone z obrotu,
- zobowiązanie wspólnika do zapłaty w przyszłości określonej kwoty na rzecz spółki,
- uprawnienie do rekompensaty za mienie nieruchome pozostawione poza obecnymi granicami RP.
W sytuacji wnoszenia do spółki wkładów przez osoby pozostające w związku małżeńskim, w ustroju małżeńskiej wspólności majątkowej, może dojść do naruszenia zasad zarządu wspólnym majątkiem. Z tego względu wniesienie do spółki wkładów z majątku wspólnego, obejmujących prawo własności nieruchomości, prawo użytkowania wieczystego, przedsiębiorstwo, wymaga zgody współmałżonka.
Przepis art. 163 pkt 2 k.s.h. stawia wymów wniesienia całości wkładów na kapitał zakładowy przed zarejestrowaniem spółki. Jedyny wyjątek od tej zasady znajduje zastosowanie przy spółce poddanej elektronicznej procedurze rejestracji (szerzej tutaj). Obowiązek dopilnowania, aby kapitał zakładowy został pokryty w całości przed zarejestrowaniem spółki spoczywa na zarządzie. Członkowie zarządu zobowiązani są do złożenia oświadczenia, że wkłady na pokrycie kapitału zakładowego zostały wniesione przez wszystkich wspólników w całości.
Co do zasady wkłady na kapitał zakładowy powinny być wniesione przed złożeniem wniosku o wpis do rejestru przedsiębiorców KRS. Wyjątek stanowi procedura rejestracji spółki z zastosowaniem elektronicznego formularza.
